این حرفهای مردی است که روی ویلچر نشسته است و برای رساندن فیش پر شده بانکی‌‌اش از من خواهش می‌کند تا آن را به دست مسئول باجه برسانم. باجه آنقدر بلند است که با 165 سانتیمتر قد، مجبورم برای دیدن متصدی آن‌که زل زده به صفحه مانیتور و اطلاعات فیش را بررسی می‌کند، نوک پا بایستم. اطلاعات را وارد کرد، مهر محکمی هم روی آن کوبید و داد دستم تا بدهم به آن مرد. او هم گرفت و از من تشکر کرد و به سمت در بانک رفت؛ دستگیره را باید به سمت خود می‌کشید تا در باز شود، چطور باید این کار را می‌کرد؟ غرق در تماشایش بودم که مسئول باجه با صدای نسبتا بلندی گفت «هی خانم با شمام، حواست کجاست؟»
اگر پای درددل معلولان نشسته باشید بیشتر آنان از وضع موجود در فضاهای شهری و اجتماعی همچون اداره‌ها، پارک‌ها، بانک‌ها، کیوسک‌های تلفن و ورزشگاه‌ها گلایه دارند؛گلایه‌هایی که می‌شود آنها را با مناسب‌سازی اماکن شهری برای معلولان رفع کرد.
یکی از نابینایان شهر کرج، مناسب‌سازی معابر شهرش را برای عبور و مرور جانبازان، معلولان و سالمندان یکی از درخواست‌های دائمی و بحق این دسته از مردم عنوان می‌کند و می‌گوید: «خیابان‌ها، اماکن و مراکز عمومی و پیاده‌روها برای استفاده ما بهینه‌سازی و مناسب‌سازی نشده‌اند، به‌طوری که اشخاصی همچون من برای انجام امور خود در شهر با مشکل جدی روبه‌رو هستند.»
بهادر کریمی ادامه می‌دهد: «برای رد شدن از خیابان باید دستان عابری را طلب کنم تا مرا همراه خود بهآن سوی خیابان ببرد، در حالی که اگر برایم امکانات مناسب تهیه می‌شد نیازمند دستان کسی نبودم.»
معلولیت فضای شهری
مریم آجرلو، معلول اصفهانی با بیان این‌که آسانسور برخی از اداره‌ها و مطب‌های پزشکان برای سرویس‌دهی به معلولان مناسب‌سازی نشده و رمپ‌های کرکره‌ای در بعضی از مکان‌ها هنوز وجود ندارد، تصریح می‌کند: «اگر جامعه محرومیت را به معلولان تحمیل نکند، معلول دیگر ناتوان نخواهد بود.»
آجرلو همچنین خاطرنشان می‌کند: «رقمقابل توجهی از جمعیت شهر اصفهان را معلولان تشکیل می‌دهند، بنابراین باید محیط شهر برای آنان سازگار باشد تا ما نیز بتوانیم به آسانی در شهر زندگی کنیم.» وی همچنین از مشکلاتی مانند استاندارد نبودن عرض درها در ساختمان‌های اداری و عمومی یاد می‌کند و می‌افزاید: «این درها به‌گونه‌ای ساخته شده است که ورود معلولان ویلچری را غیرممکن می‌کند.»
یک کارشناس ارشد فیزیوتراپی نیز مشکلات معلولان در زمینه حمل‌ونقل را چنین تشریح می‌کند: «معلولان، به‌خصوص آنانی که درگیر مسائل جسمی - حرکتی هستند، برای جابه‌جایی وضع خاصی دارند. برخی از آنان به هیچ عنوان امکان استفاده از وسیله نقلیه شخصی را ندارند، چون امکان نشستن روی صندلی عادی به‌دلیل موارد پزشکی، از آنان سلب شده است. گروهی دیگر از معلولان برای سوار شدن در اتومبیل عادی نیاز به کمک دارند و برخی به تنهایی و با سختی، سوار خودرو می‌شوند. افزون بر این، وسایل کمک‌حرکتی (ویلچر، عصا، واکر و...) گاه مانع استفاده آسان معلولان از سواری‌های شخصی می‌شود.»
ناهید جلیلوند همچنین در ادامه با بیان این‌که هرقدر دولت الکترونیک و فعالیت‌های اینترنتی رشد کند، نمی‌توان از لزوم حضور اجتماعی اقشار مختلف در مکان‌های گوناگون صرف‌نظر کرد و مدعیبه صفر رساندن آن شد، می‌افزاید: «بخش دیگری از جابه‌جایی عمومی مردم برعهده ناوگان اتوبوسرانی است که از فرط کهنگی و ضعف در سرویس‌دهی، جوابگوی متقاضیان فعلی خود نیز نیست. بارها هم در خبرها از نوسازی و خرید اتوبوس‌های جدید شنیده‌ایم، اما کمتر شنیده شده است که خرید اتوبوس‌هایی با امکان تغییر ارتفاع، در دستور کار باشد تا یک‌بار برای همیشه مشکلات سالمندان و معلولان حل شود.»
شهر‌های دوستدار معلول
تهران نخستین کلانشهر کشور بود که تلاش کرد تا به شهری دوستدار معلول تبدیل شود و برای رفاه حال این قشر با هدف سهولت بیشتر، اقدام به مناسب‌سازی فضاهای شهری و اجتماعی کرد. بعد برخی کلانشهر‌ها از جمله رشت، تبریز و اصفهان نیز این اقدام را سر لوحه کار خود قرار دادند، به‌طوری که به گفته مدیرکل بهزیستی استان گیلان 30 درصد از اماکن عمومی شهر رشت برای معلولان مناسب‌سازی شده است.
کیانوش کوچکی‌نژاد همچنین تمرکز فعالیت امور توانبخشی سازمان را در قالب 3 محور اساسی عنوان می‌کند و می‌گوید: «این محور‌ها شامل توانمند کردن معلولان از طریق ارائه وسایل توانپزشکی و خدمات پیراپزشکی همچنین آموزش آنان، ایجاد اشتغال از طریق فراهم کردن شرایط تحصیل یا فراگرفتن مهارت‌های فنی و حرفهای و مناسب‌سازی محیط‌های شهری و روستایی برای معلولان می‌شود.»
مدیرکل بهزیستی آذربایجان شرقی نیز با بیان این‌که 700 ساختمان دولتی برای استفاده معلولان در سطح استان مناسب‌سازی می‌شود، می‌گوید: «معلولان باید بتوانند همچون اشخاص عادی از معابر، پارک‌ها و اداره‌ها استفاده کنند، بنابراین باید در راستای مناسب‌سازی نقاط مختلف شهر برای آنها اقدام شود.»
محمدرضا صادقی در ادامه در پاسخ به این سؤال که آیا دستگاه‌ها در اجرای این طرح همکاری خواهند کرد یا خیر نیز می‌گوید: «اگر هر مدیر فقط یک ساعت روی صندلی چرخدار بنشیند و با آن به انجام کارها بپردازد، قطعا در اجرای مناسب‌سازی اداره‌ها برای استفاده معلولان همکاری کامل خواهد کرد.»
نمونه‌هایی برای مناسب‌سازی
الهام حیدرپور، کارشناس ارشد فیزیوتراپی بهزیستی دشتستان در مورد چگونگی نصب تابلوی اطلاعات و تابلوی راهنمای شهری در وبلاگ خود می‌نویسد: «در ورودی محل‌ها و در پارک‌ها تابلوی اطلاعات برای پیدا کردن نواحی اطراف نصب شده است. این تابلو باید هم در حالت ایستاده و هم نشسته و در فواصل نزدیک قابل خواندن و سطح تابلو مات باشد، همچنین جایی قرار گیرد که مانع از انعکاس نور شود تا افراد ویلچری و بچه‌ها نیز بتوانند آن‌را بخوانند.»
وی همچنین در نوشته‌های خود در مورد ورودی‌های ساختمان یادآور می‌شود: «ورودی ساختمان‌ها باید طوری ساخته شود که حین عبور نیازی به تغییر جهت نباشد که برای این کار راحت‌ترین راه، استفاده از درهای لغزشی و اتوماتیک است. اگر دو در پشت‌سر هم قرار گرفته باشد و در خارجی به‌طور اتوماتیک باز شود، در داخلی نیز باید به همان روش و در همان جهت
باز شود.
اگر امکان ساخت این درهای لغزشی اتوماتیک نباشد باید یک بازکننده در اتوماتیک وجود داشته باشد. برای چرخش ویلچر، ورودی هال باید به حد کافی بزرگ باشد. همچنین نباید فراموش کرد دری که با مشکل و به سنگینی باز می‌شود، لبه دارد یا این‌که به‌طور اتوماتیک کار می‌کند اما سریعا بسته می‌شود، برای معلولان مثل مانع عمل می‌کند.»
حیدرپور همچنین با اشاره به معماری کنونی ساختمان‌های اداری و قرار‌گیری آنها بر فراز پلکان‌ها می‌گوید: «پلکان باید مستقیم باشد چرا که پلکان‌های منحنی برای بالا رفتن مشکل‌زا هستند همچنین پلکان باید به‌گونه‌ای باشد که اشخاصی که مشکل بینایی دارند، بتوانند شروع و خاتمه آن را به راحتی احساس کنند. همچنین یک راه شیبدار به‌طور مکمل و در جایی که پله‌ها مانع دسترسی به محل هستند باید ایجاد شود. این سطوح باید صاف و سخت باشد.»
